Reuters: Shkëmbim territori mes Kosovës dhe Serbisë, një ide që ndan Ballkanin

Pas ditësh të tëra diskutimesh, debatesh e akuzash, presidenti i Kosovës Hashim Thaçi dhe ai i Serbisë Aleksander Vuçiq do të takohen nesër në Bruksel, për të diskutuar marrëveshjen për ndryshimin e kufijve.

Takimi, i cili do të mbahet në prani të shefes së politikës së jashtme të Bashkimit Europian, Frederica Mogherini, ka marrë vëmendje ndërkombëtare, ndërsa agjencia e lajmeve Reuters ka realizuar një kronikë, ku përmbledh situatën aktuale dhe pritshmëritë e një marrëveshjeje të mundshme.

Artikulli i plotë i Reuters:

Shaip Kamberi, kryetari i bashkisë së Bujanovcit në Serbi, do të fillojë një kohë të gjatë ëndërrimi, që Serbia të arrijë një marrëveshje për të shkëmbyer disa nga territoret e saj me Kosovën fqinje.

Marrëveshja do ta bënte qytetin e Kamberit dhe dy komunat e tjera serbe, Medvegjë dhe Preshevë, pjesë të shtetit të Kosovës, diçka që shqiptarët etnikë, mbizotërues në këtë rajon, votuan që në vitin 1992.

“Të gjithë shqiptarët kanë ëndërruar se kjo do të ndodhë një ditë, por nuk ka qenë aq afër”, tha Kamberi.

Në këmbim, Serbia do të merrte pjesë në pjesën veriore të Kosovës, e cila është e populluar kryesisht nga serbët. Krerët e të dy vendeve do të takohen të premten në Bruksel, dhe pritet që të diskutojnë për shkëmbimin e propozuar, për herë të parë zyrtarisht.

Ideja u zhvillua fillimisht nga zyrtarët serbë, mes tyre ministri i mbrojtjes dhe ministri i jashtëm. Presidenti i Kosovës Hashim Thaçi pastaj e mori atë dhe tha se do ta diskutojë atë me Presidentin serb Aleksandar Vuçiç në Bruksel.

Propozimi ka ndarë Bashkimin Evropian. Takimi i së premtes do të organizohet nga Federica Mogherini, shefe e politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, e cila nuk e ka hedhur poshtë idenë. Por zyrtarët gjermanë thanë se kjo marrëveshje do të hapte “plagë të vjetra” në një rajon ende të prekur nga konfliktet etnike në vitet 1990.

Në vetë rajonin e Ballkanit, propozuesit thonë se shkëmbimi do të ndihmonte në zgjidhjen e konflikteve mes dy vendeve, gati 20 vjet pasi një fushatë bombarduese e NATO-s ndihmoi në përfundimin e një lufte serbe kundër kryengritësve në Kosovë.

Por kundërshtarët thonë se do të vërtetonte një shkak të luftimeve në të gjithë Ballkanin në vitet 1990, të ashtuquajturat spastrime etnike, dëbime të popullatave që nuk i përkisnin grupit kryesor etnik të rajonit ku jetonin.

“Sigurisht, ne do ta shqyrtojmë atë siç duhet,” tha një zyrtar i BE i cili nuk pranoi të identifikohej. “Ne nuk duam të mbështesim ndonjë gjë që mund të rezultojë jofunksionale, ose të mbjellë ndonjë farë konflikti më të madh në të ardhmen. Por nuk duam ta ndalim atë diskutim, nëse të dyja palët diskutojnë një marrëveshje të fortë”.

Vuçiç do të vizitojë Kosovën këtë fundjavë për të shpjeguar implikimet e një marrëveshjeje të mundshme për serbët që jetojnë atje.

“Është e rëndësishme të përdoret ky moment për të arritur një marrëveshje”, tha Thaçi të martën në një konferencë për shoqërinë civile.

Zgjidhje të nxituara
Serbia humbi kontrollin mbi Kosovën në vitin 1999, pas fushatës së NATO-s për të ndalur vrasjen e shqiptarëve etnikë në një luftë kundër-kryengritëse dy-vjeçare. Dhjetë vjet pas shpalljes së pavarësisë, Kosova është njohur nga më shumë se 100 shtete, përfshirë 22 anëtarë të BE-së, edhe pse Serbia ende e pohon atë si pjesë të shtetit të saj.

Të dy vendet në vitin 2013 u angazhuan për një dialog të sponsorizuar nga BE për të zgjidhur të gjitha çështjet e mbetura pezull, por pak përparim është bërë që atëherë.

Marrëveshja ndërmjet dy vendeve synon njohjen reciproke. Kjo përfundimisht do të çonte në anëtarësimin e Kosovës në Kombet e Bashkuara, një masë që aktualisht i është vënë vetoja nga aleati historik i Serbisë, Rusia.

Por një marrëveshje gjithashtu do të çimentonte “pastrimin etnik”, tha prifti Sava Janjiç, i manastirit të kishës ortodokse serbe të shekullit të 14-të, Visoki Deçani, në Kosovë.

“Zgjidhja e nxituar do të hapë një sërë problemesh të reja në të njëjtën mënyrë që vendimet e nxituara në vitet 1990 kontribuan në hapjen e kutisë së Pandorës, të konflikteve të përgjakshme nacionaliste”, tha ai për Reuters në një email. “Kjo nuk do të stabilizojë Ballkanin, hap vetëm plagë të reja”.

Lutje për rivlerësim
Një grup aktivistësh që e quajnë veten Qytetarët dhe Miqtë e Ballkanit kundër Ndarjes/Shkëmbimit të Tokës, lëshuan një paralajmërim të hapur për efektin e mundshëm të marrëveshjes.

“Ne i kërkojmë BE-së, shteteve anëtare dhe Shteteve të Bashkuara për të rishikuar qëndrimin e tyre për një kthim të tillë në etnifikimin e politikave dhe kufijve”, thuhej në letër.

Florian Bieber, një nga nënshkruesit e letrës dhe një ekspert i Ballkanit në Universitetin e Grazit në Austri, i tha Reuters se një marrëveshje e tillë mund të motivonte nacionalistët serbë boshnjakë, që të kërkonin ndarjen e rajonit të tyre nga pjesa tjetër e Bosnjës.

Serbët përbëjnë vetëm katër për qind të popullsisë 1.8 milionëshe të Kosovës. Shumica e tyre jetojnë në veri të lumit Ibër, në një zonë që kufizohet me Serbinë, e cila do të bashkohej Beogradit. Por mijëra do të mbeteshin në Kosovën jugore, në territorin që do të kontrollohet sërish nga Prishtina.

“Çdo gjë që zgjidh konfliktin e statusit të Kosovës është një gjë e mirë”, tha Marko Prelec nga Universiteti i Evropës Qendrore në Budapest.

“Kjo mund të zbutë tensionin, duke treguar se është e mundur për dy udhëheqës politikë, të cilët më parë kanë qenë në kundërshtim të ashpër, për të arritur një terren të përbashkët bisedimesh”, tha Prelec. /TCH